Ömer Hayyam Hayatı ve Eserleri Kısaca

Ömer Hayyam 18 Mayıs 1048 senesinde Nişanbur’da Dünya’ya gelmiştir. İran ve Doğu Edebiyatı’nda rubainin kurucusu olarak bilinmektedir. Fizik, tıp, matematik, astronomi alanında birçok buluşa imza atmıştır. İbn-i Sina’dan sonra Doğu’nun yetiştirmiş olduğu en önemli bilgin olarak kabul edilmektedir. Vermiş olduğu en büyük eser Cebir Risalesi olarak bilinmektedir. Matematik bilgisi ve yeteneğinin sayesinde zamanının oldukça ilerisinde olan Hayyam denklemler ile ilgili birçok başarılı çalışmaya imza atmıştır. Denklemlerin haricinde binom açılımı ve bu açılımda yer alan katsayıları da bulan ilk kişidir.

Hayyam’ın edebiyatta yer edinmesini sağlayan ve İslam Dünya’sının en önemli şairlerinden birisi olarak anılmasına sebep veren yazmış olduğu rubailerdir. Ömer Hayyam yapmış olduğu çalışmaların büyük bir kısmını kaleme almamıştır ancak bulunan birçok teorinin ve icadın isimsiz kahramanı olarak tarihe adını yazdırmıştır. 4 Aralık 1131 tarihinde Nişanbur’da hayatını kaybetmiştir.

Bir çadırcının oğlu olan Ömer Hayyam acem dilinde çadırcı manasına gelen soyadını baba mesleğinden almıştır. Yaşamış olduğu dönem içerisinde edebi kişiliği konusunda değil de bilgin olarak ün kazanmıştır. Zamanın hükümdarlarından özellikle de Selçuklu’nun Sultan’ı olan Melikşah’tan ve Karahanlı Şemsülmülk’ten büyük yakınlık görmüştür. Saray ve meclislerine sıklıkla konuk olmuştur. Nizamülmülk, Ömer Hayyam ve Hasan Sabbah hem okul arkadaşıydı hem de oldukça yakın dosttu. Nizamülmülk Hayyam’ın bilgisine son derece güvendiğinden ötürü devlet yönetimi konularında ondan yardım istemiştir ancak Hayyam saray entrikalarından uzak durmak istediği için Nizamülmülk’ün bu teklifini geri çevirmiştir.

Hem yaşamış olduğu dönem içerisinde hem de sonraki dönemlerde yazılmış olan tüm kaynaklarda Ömer Hayyam’ın çağın tüm bilgilerini edinerek o alanda yer alan derin tartışmalara katıldığı, edebiyat, fıkıh, ilahiyat, fizik, astronomi ve tarih gibi konuları okuttuğu söylenmektedir. Astronomi, metafizik, fizik, matematik ve şiir alanlarında değişik eserler sunmuştur. İran ve Doğu Edebiyatı’nda rubainin kurucusudur. O dönemlerden bu dönemlere kadar yazmış olduğu rubailere dilden dile söylenerek gelmiştir. İki yüz kadar rubaisi olduğu tahmin edilmektedir ve sonraki çağlara da damgasını vuran eserler vermiştir.

Rubailerini yazarken kolay anlaşılan, açık ve akıcı bir dil kullanmıştır. Yazmış olduğu şiirlerinde hayalperestlikten çok gerçekçilik ön plana çıkmaktaydı. Yaşamış olduklarını ve gözlemlediklerini olduğu gibi dile getirmiştir. Ömer Hayyam’a göre en şaşmaz olan ölçü sağduyu ve akıl idi. Hayyam’a göre insanoğlu ulaşmak istediği gerçeğe ancak aklı sayesinde ulaşabilmektedir.

Sunmuş olduğu eserlerinde zamanın yapılan haksızlıklarını ve saçmalıklarını alaycı bir edebi dille yermiştir. Yazmış olduğu dörtlüklerin temel konuları şarap, aşk, dünya, yaşama sevinci, insan hayatı gibi konular olmuştur. İnsan hayatının temel dokularına daha çok felsefi bir gözle bakmayı seçmiştir.